Američka poezija je nakon Drugog svetskog rata postala izuzetno uticajna, kako u kapitalističkom tako i u socijalističkom bloku. Posebno je njeno prisustvo bilo vidljivo u socijalističkoj Jugoslaviji. Američki pesnici su dolazili u Jugoslaviju i nastupali na festivalima i čitanjima poezije, i uspostavljali prijateljske odnose sa pesnicima. Svoja iskustva su zapisivali u esejima ili u pesmama, a kasnije i u memoarima. Takođe, jugoslavenski pesnici odlazili su u SAD, proučavali su američku kulturu, istraživali bogatu pesničku scenu, i o tome pisali u esejima i pesmama. Dok su američki pesnici u poeziji beležili iskustvo boravka u sasvim drugačijim političkom i društvenom kontekstu socijalističke otvorene zemlje, prevođenje njihove poezije postalo je alatka za transformisanje lokalnih, jugoslovenskih, pesnički praksi. Ali, treba istaći da je recepcija poezije uvek aktivan proces asimilacije i hibridizacije.
U ovoj međusobnoj razmeni, posebno mesto zauzima bit poezija. Ona je značajan deo američke kontrakulture. Njen nekonformistički duh iskazivao se u samoj poeziji i u esejima koji su pesnici pisali, što je na internacionalnoj sceni uticalo na promenu pisanja i mišljenja o poeziji. Bit poezija je značajna i zbog toga što je bila povezana sa američkom popularnom kulturom koja se internacionalno širila i ulazila i u prostore socijalističkih društava. Bila je u centru pažnje, jer je uticala na to da se jugoslovenske poezija iz temelja promeni, kao što je u svakodnevni život unosila nove ideje o transformaciji svakodnevice i života u njoj.
Intenzivna interakcija nastavila se i nakon raspada socijalističke Jugoslavije. Nove generacije postjugoslovenskih pesnika i pesnikinja se u svojim tekstovima i prevodima i dalje bave američkom poezijom.
Prevratnička antologija Donalda Alena The New American Poetry, objavljena 1960, kanonizovala je antiakademsku američku poeziju. U njoj su bili zastupljeni pesnici njujorške škole, Blek Mauntin koledža, Renesanse San Franciska, itd, ali bit poezija je postala najpopularnija i najprevođenija. Recepcija bit poezije, ali i njujorške škole a znatno kasnije i jezičke poezije i feminističke poezije, odvijala se u dva talasa. Prvi talas, od 60-ih do 1989. odigravao se u doba Hladnog rata i u najvećoj meri je vezan za bit poeziju.
Američku poeziju prevode Vojo Šindolić, Vladislav Bajac, Nina Živančević, Vojislav Despotov, Mark Ogen, Bogomil Gjuzel, Vladimir Kopicl, Hamdija Demirović, Sibila Petlevski, Dubravka Đurić, i mnogi drugi. Rana poezija Tomaža Šalamuna, Nine Živančević, Voje Šindolića, Vladimira Kopicla i Ivane Milankov, obeležena je uticajem bit poezije. U kultnom zagrebačkom časopisu Quorumu iz 80-ih bit poezija je bila prevođena i uticala je na pesničku produkciju kvorumaša i svih suradnika iz cele Jugoslavije.
Drugi talas uticaja se odvija u kontekstu pada Berlinskog zida, pada komunizma i raspada socijalističke Jugoslavije. Nova američka poezija, posebno njujorška škola i bit poezija postaju globalno uticajne. U Sloveniji pesnici nove generacije poput Uroša Zupana, Gregora Podnara i Primoža Čučnika pišu o američkoj poeziji, prevode je i pišu pod uticajem američke poezije. U Srbiji su za američku poeziju zainteresovani pesnikinja Natalija Marković i pesnici Vladimir Stojnić i Bojan Savić Ostojić, a u Crnoj Gori pesnik Vladimir Đurišić.
Afroamerički pesnik Klarens Mejdžor je 1975. bio gost Struških večeri poezije, na kojima se slavio pokret nesvrstanih. Te godine laureat je bio Leopold Sedar Sengor, a gosti su bili i brojni pesnici iz Trećeg sveta.
Alen Ginzberg i Piter Orlovski su 1980. došli u Jugoslaviju i nastupali su na književnim večerima sa Vladislavom Bajcem, Vojom Šindolićem, Ninom Živančević i Ivanom Milankov. U brojnim časopisima širom zemlje objavljeni su tematski blokovi povećeni bitnicima, kao i antologije i zbirke pesama.
Alen Ginzberg je 1986. dobio Zlatni venac Struških večeri poezije. Sa njim su u Strugi, između ostalih, Nina Živančević i Vojo Šindolić. Ginzberg je 1993. nastupio u Beogradu osudivši nacionalizam i ratove u bivšoj Jugoslaviji.
Džerom Rotenberg 1982. dolazi u Jugoslaviju i svojim konceptom etnopoetike utiče na lokalno zanimanje za usmene poezije širom sveta. Kao rezultat interakcije sa njim, 1988. izlazi Antologija prvobitne poezije koju realizuje Nina Živančević sa nekoliko prevodilaca.
Prisustvo i značaj američke poezije vidljiv je po broju objavljenih antologija u Jugoslaviji ali i nakon njenog raspada. Od antologije Ivana Slamniga i Antuna Šoljana, Američka lirika iz 1952. i antologije Iz savremene poezije američkih crnaca Dragoslava Antića iz 1954. do 2003. antologije američke poezije prate kako se ona vremenom menja, a pesnici i pesnikinje koje ih koncipiraju i prevode, čine to s obzirom na sopstvene poetičke pozicije.
U kultnoj antologiji Trip: vodič kroz savremenu američku poeziju (1983) Vladislava Bajca i Vladimira Kopicla, predstavljeni su pesnici i pesnikinje različitih struja narativne poezije. Raspon je obuhvatio bit pesnike, pesnike njujorške škole, feminističke pesnikinje i pesnike/pesnikinje koji su delovali u Pokretu crnih umetnosti (Black Arts Movement).
Od početka 90-ih značajna je recepcija feminističke i lezbejske poezije. Prvi prevodi su se pojavili u beogradskim Feminističkim sveskama. Poezija u antologiji Trip i u Feminističkim sveskama bila je dekontekstualizovana kako bi u novoj jezičkoj sredini generisala specifično polje lokalne pesničke proizvodnje, odnosno atmosferu u kojoj nastaje lokalni feministički i lezbejski pokret.
Recepcija jezičke poezije počinje 1987. prevodima i intervjuima Nine Živančević. Jezičku poeziju zatim prevode Sibila Petlevski i Dubravka Đurić, koja se jezičkom poezijom bavi i u teorijskim tekstovima.
—-
Značajni autori/autorke
Vladislav Bajac (1954), pisac, prevodilac, osnivač izdavačke kuće Geopoetika. Kourednik je i koprevodilac dve značajne zbirke američke poezije: Pesnici bit generacije sa Vojom Šindolićem (1979) i Trip: Vodič kroz američku poeziju sa Vladimirom Kopiclom (1983). Tokom 80-ih putovao po Americi i radio televizijske intervjue sa američkim književnicima. Za svoj književni i prevodilački rad dobio je niz nagrada. Živi u Beogradu, Srbija.
Čarls Bernstin (Charles Bernstein, 1950), jezički pesnik, teoretičar, urednik. Jedan od najuticajnijih savremenih pesnika. Za svoj pesnički rad dobio je više nacionalnih i internacionalnih nagrada. Sa Brusom Endusom (Bruce Andrews) pokrenuo i uređivao časopis L=A=N=G=U=A=G=E. Sa Los Pequenjom Glazierom (Los Pequeno Glasier) osnovao je Electronic Poetry center u Bafalu, a na Univerzitetu pensilvanije suosnival je argive PennSound. Uredio je antologiju tekstova Blisko slušanje: Poezija i izvedena reč (Close Listening: Poetry and the Performed Word, 1998), koja je podstakla proučavanje pesničkih performansa.
Alen Ginzberg (Allen Ginsberg, 1926-1997), kultni američki pesnik, jedan od globalno najznačajnijih i najuticajnih i najprevođenijih pesnika bit poezije. Delovao je u okviru američke kontrakulture, zanimao se za istočnjačke religije, kritikovao militarizam. Njegova pesma „Urlik“ („Howl“) iz 1957. privukla je pažnju na pesnika, koji je bio optužen za opscenost. Poeziju je pisao u skladu sa motoom „prva misao najbolja misao“. Njegov uticaj u bivšoj Istočnoj Evropi je konstantan od 60-ih godina 20. stoleća do danas.
Vladimir Kopicl (1949), pesnik, prevodilac, konceptualni umetnik, urednik, antologičar, književni kritičar. Kao kourednik i koprevodilac objavio je dve antologije američke poezije: Trip: Vodič kroz američku poeziju sa Vladislavom Bajcem (1983) i Novi pesnički poredak: antologija novije američke poezije sa Dubravkom Đurić (2002). Za svoj književni rad dobio je niz značajnih nagrada. Živi u Novom Sadu, Srbija.
Majkl Meklur (Michael McClure, 1932-2010), pesnik, dramski pisac i romanopisac. Ubraja se među najznačajnije bit pesnike. U pesmama se bavio svešću životinja, poznat je po svom konceptu jezika zveri (the beast language). Dobitnik je više značajnih nagrada. Zanimao se za područje između etnopoetike, biologije i rituala. Bio je koautor nekoliko pesama za Dženis Džoplin („Oh Lord, Won’t You Buy Me a Mercedes-Benz“), pisao je apsurdističke drame, zanimao se za istočnjačke religije.
Džerom Rotenberg (Jerome Rothenberg, 1931), značajan performas pesnik, prevodilac, urednik, antologičar. Zasnovao je etnopoetiku koja proučava usmene kulture širom sveta. Kao prevodilac starosedelačkih naroda koncipirao je praksu totalnog prevoda, koji obuhvata vizualno predstavljanje simultanosti u izvođenju, kao i reprodukovanje zvukova koji su se dugo iz zapadnjačkog koncepta jezika smatrali besmislenim. Značajan segment njegovor rada je bavljenje spiritualnošću koja se u različitim tradicijama artikuliše na različiti način. Prevodio je dadaistu Kurta Švitersa, kao i Federika Garsiju Lorku.
Klarens Mejdžor (Clarence Major, 1936), anfoamerički pesnik, slikar, romanopisac, esejist, urednik. Za svoj rad dobio je više značajnih nagrada. Za sebe je rekao da je „vizuelni mislilac“ koji deluje i kao slikar i kao pesnik. Slike su mu ekspresionističke i narativne. U časopisu World Literature Today opisan je kao „polimorfni pisac koji je ikonaklast, crni estetičar, modernista, nadrealista, postmodernista i dekonstruista.“ Godine 2020. izašla je knjiga The Essential Clarence Major: Prose and Poetry.
Ivana Milankov (1952), pesnikinja i prevoditeljka. Objavila više zbirki pesama, dobitnica je nekoliko nagrada. Prevodi englesku i američku književnost, između ostalog Williama Butlers Yeatsa, Williama Blakea, Emily Dickinson, Silvije Plat, Allen Ginsberga, Lawrencea Ferlinghettia. Prevela je roman Džeka Keruaka “ Dharma Bums.“ Živi u Beogradu, Srbija.
Tomaž Šalamun (1941-2014), pesnik, jedan od najznačajnijih protagonista slovenačke neoavangarde. Prešao je put od pesnika slovenačkog reizma do postmodernog eklektičkog pesnika, da bi nakon 2000. ušao u kanon svetski značajnih autora. Bio je član Slovenačke akademije nauka i umetnosti. Preveden je na brojne jezike. Za svoj rad dobio je više nacionalnih i internacionalnih nagrada. Živeo je u Ljubljani, Slovenija.
Vojo Šindolić (1955), pesnik, prevodilac, esejista, bio je jedan od urednika jugoslovenskog časopisa za rok muziku, Džuboks. Od kraja 70-ih prevodi bit pesnike. Objavio je Antologiju bit poezije sa Vladislavom Bajcem (1979) i antologiju Jazz Beat: O utjecaju jazza na djela beat generacije i obratno (2017). Prevodio je Ezru Paunda, Alena Ginzberga, Majkla Meklura, Lorensa Ferlingetija, itd. Bio je prijatelj bit pesnika. U više navrata boravio u Americi gde je i predavao. Živi u Dubrovniku, Hrvatska.
Nina Živančević (1957), pesnikinja, esejista, proznistkinja, prevoditeljka i kritičarka umetnosti. Objavila je petnaest knjiga poezije na srpskom, engleskom i francuskom, kao i četiri knjige pripovedaka i tri romana u Parizu, Londonu i Beogradu. Dobitnica je više književnih nagrada. Od početka 80-ih godina prevodi američku poeziju. Sarađivala je sa brojnim uglednim američkim, francuskim i srpskim časopisima. Objavila je Antologiju američke poezije (1997). Živela je u Americi i sarađivala sa brojnim američkim pesnicima od bitnika, pesnika njujorške škole do jezičkih pesnika. Predaje književnost i Avangardni britanski film na Sorboni u Parizu, gde i živi.
